Metody profilaktyczne wykorzystujące efekt strachu okazały się nieskuteczne, a jednak w Europie nadal są szeroko wykorzystywane w celu informowania o zagrożeniach związanych z używaniem substancji psychoaktywnych.

Europejskie Stowarzyszenie na Rzecz Badań nad Profilaktyką (European Society for Prevention Research, EUSPR) wyraża swoje zaniepokojenie stosowaniem tego typu strategii profilaktycznych. Stowarzyszenie wzywa decydentów, opiniotwórców i strategów do bazowania na naukowych dowodach skuteczności jako kryterium wdrażania działań profilaktycznych wśród młodzieży. EUSPR przestrzega przed wydatkowaniem środków publicznych na działania o charakterze komercyjnym. Istnieją skuteczniejsze i mniej kosztowne rozwiązania alternatywne.

Działania ukierunkowane na dzieci i młodzież zmierzające do wywołania strachu i zawierające szokujące treści wizualne bądź osobiste doświadczenia (również przekazywane przez byłych użytkowników narkotyków) mające na celu informować o skutkach używania narkotyków są nieskuteczne i drogie. Ponadto, mogą być szkodliwe i generować skutki odwrotne od zamierzonych, np. u niektórych odbiorców tego typu działań mogą wzbudzać chęć spróbowania narkotyków.

W kręgach naukowych panuje zgoda, że brak informacji lub świadomości na temat zagrożeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych nie stanowią czynników ryzyka prowadzących do używania narkotyków czy narkomanii. Badania nad skutecznością strategii profilaktycznych dowodzą, że działania wywołujące strach mogą:

• wywołać przysłowiowego wilka z lasu
• zachęcać młodych ludzi do podejmowania działań ryzykownych i niebezpiecznych oraz poszukiwania nowych doznań.

Jednym ze znanych przykładów przedmiotowego podejścia jest program pn. "Revolution Train" ("Rewolucyjny Pociąg") realizowany w czeskiej Pradze. Ten specjalnie wyposażony skład wagonów prowadzi 12-17-latków przez kolejne ekspozycje narkotyków. W zamyśle autorów, dzieci i młodzież za pomocą treści audiowizualnych mają doświadczać najbardziej dotkliwych skutków używania narkotyków. Jest to przykład programu profilaktycznego, który jest przeciwskuteczny. Program ten buduje swój wizerunek na ankietach satysfakcji i danych na temat szerokiego dotarcia do odbiorców, nie zaś na badaniach ewaluacyjnych.

Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Badań nad Profilaktyką wzywa decydentów, opiniotwórców i strategów na wszystkich szczeblach do wykorzystywania udokumentowanych źródeł skuteczności jako kryterium wdrażania działań profilaktycznych wśród dzieci i młodzieży. Należy zaprzestać rozpowszechniania programów lub interwencji, które są szkodliwe dla grupy docelowej. Najnowsze narzędzia mogące pomóc w określeniu wysokojakościowych interwencji to European Prevention Curriculum, Xchange Registry oraz Portal Najlepszych Praktyk (Best Practice Portal). Wszystkie te źródła są dostępne za pośrednictwem Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) oraz Międzynarodowych Standardów Profilaktyki Uzależnień od Narkotyków (International Standards of Drug Use Prevention) Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Więcej informacji w dokumencie pt. "Position of the European Society for Prevention Research on ineffective and potentially harmful approaches in substance use prevention": http://euspr.org/position-euspr-on-harmful-approaches/