Decydenci, interesariusze oraz twórcy strategii w obszarze profilaktyki entuzjastycznie wypowiadają się o realizowanej w Islandii strategii redukcji używania alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych wśród młodzieży. Islandzki model jest szeroko promowany i rozpowszechniany. Choć wydaje się on obiecujący, Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Badań nad Profilaktyką (European Society for Prevention Research, EUSPR) nie zaleca wiernego powielania tego podejścia, a jedynie rozsądne jego wykorzystanie, tak jak w przypadku innych zasobów profilaktycznych. Nie należy implementować tego modelu w społecznościach, które nie posiadają cech charakterystycznych dla Islandii. Należy również ostrożnie podchodzić do szerokiego i komercyjnego rozpowszechniania modeli sprawdzonych zaledwie w jednym kraju.

Model islandzki to podejście środowiskowe, w którym zadania redukcji używania alkoholu i narkotyków wśród młodych osób opierają się na działaniach rodzicielskich oraz na zorganizowanych aktywnościach w czasie wolnym. Innowacja modelu islandzkiego polega na konsekwentnej i spójnej integracji tych udokumentowanych już w praktyce zasad.

Podstawowe elementy składowe modelu:

• obejmowanie działaniami grup takich jak rodzice, młodzież, młodzi pracujący, twórcy strategii;
• nacisk na nadzorowane i atrakcyjne zajęcia w czasie wolnym;
• podejście oddolne angażujące w proces tworzenia właściwych członków społeczności; 
• wykorzystywanie najnowszych i dostępnych danych na temat konsumpcji alkoholu, organizacji czasu wolnego, wpływu rodziców;
• wdrażanie sprawdzonych mechanizmów takich jak obiady rodzinne, nadzór rodzicielski oraz strategie medialne;
• ograniczenie ekspozycji nieletnich na zachowania ryzykowne poprzez wprowadzanie ograniczeń czasowych bądź zakazu przebywania poza domem po godzinie 22.

W opinii EUSPR model islandzki rodzi trudności w zakresie szerokiego zastosowania z perspektywy prawnej: nałożenie zakazu przebywania poza domem w godzinach nocnych nie jest oczywiste. Ponadto, gęstość zaludnienia oraz inne różnice kontekstowe – takie, jak wsparcie społeczne czy model oddolny są w wysokim stopniu charakterystyczne dla sytuacji w Islandii i nie podlegają transferom do innych krajów czy społeczności.   

O ile skuteczność omawianego podejścia w Islandii jest bezsprzeczna, dogłębna lektura raportu nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, w jakim stopniu spadek w Islandii różni się od malejącego rozpowszechnienia używania alkoholu w Europie. Badania naukowe nie precyzują, które mechanizmy uległy zmianie wskutek zastosowania poszczególnych elementów modelu. Komunikat w sprawie modelu islandzkiego skupia się na jego wyjątkowym charakterze, sugerując konieczność zastosowania szeregu instrumentów o cechach komercyjno-naukowo-implementacyjnych. Jednakże innowacyjność przedmiotowego modelu polega na integracji istniejących komponentów, a nie tych związanych ze źródłami otwartymi.

Model islandzki wydaje się być obiecujący, natomiast w przypadku jego implementacji w innych uwarunkowaniach należy zadbać o krytyczny przegląd jego komponentów. EUSPR kieruje zaproszenie do twórców modelu islandzkiego o udział w debacie naukowej i przedstawienie swojej strategii oraz jej skutków europejskiej społeczności naukowej w obszarze profilaktyki. 

Więcej informacji znajduję się w dokumencie PDF EUSPR: http://euspr.org/wp-content/uploads/2020/02/EUSPR_Position-paper-Icelandic-model_long-version_EN.pdf